ชุมชนชานเมืองกับความรู้สึกมั่นคงในชีวิต

Abstract

การวิจัยนี้มีวัตถุประสงค์เพื่อศึกษาความรู้สึกมั่นคงในชีวิตของคนในชุมชนซึ่งมีคนอยู่ 3 กลุ่ม ได้แก่ กลุ่มคนยากจน กลุ่มที่มีฐานะเป็นคนชนชั้นกลางระดับล่าง และกลุ่มที่มีฐานะเป็นคนชนชั้นกลางระดับกลางวิธีการศึกษาเป็นการวิจัยเชิงคุณภาพ โดยนำแนวคิด “ความรู้สึกมั่นคงในชีวิต” มาใช้ตีความและทำความเข้าใจข้อมูลที่ได้จากการสัมภาษณ์ผู้ให้ข้อมูลหลักคือ ผู้มีฐานะยากจน ผู้มีฐานะคนชั้นกลางระดับล่าง ผู้มีฐานะคนชั้นกลางระดับกลาง รวมทั้งสิ้นจำนวน 27 คนในชุมชนมิตรมงคล (ชื่อสมมุติ) ซึ่งเป็นชุมชนชานเมืองแห่งหนึ่งในกรุงเทพมหานคร แนวคิด “ความรู้สึกมั่นคงในชีวิต” ซึ่งอธิบายความสัมพันธ์ระหว่างสิ่งที่คนเรามีทางวัตถุ กับสิ่งที่คนเรานั้นอยากหรือคาดหวังซึ่งเป็นเรื่องทางจิตใจ ในลักษณะสมการอย่างง่ายคือ ความรู้สึกมั่นคงในชีวิต=สิ่งที่เรามี/สิ่งที่เราอยาก

จากสมการ สิ่งที่เราอยาก เป็นตัวหาร จึงมีอิทธิพลอย่างมากต่อความรู้สึกมั่นคงในชีวิต สิ่งที่เราอยากหรือคาดหวังเกี่ยวข้องกับการคิดต่างๆ ที่สำคัญอาทิ การคิดเชิงเปรียบเทียบสถานะ ผลการวิจัยพบว่า แนวคิด “ความรู้สึกมั่นคงในชีวิต” ช่วยให้เข้าใจความรู้สึกมั่นคงในชีวิตของชาวชุมชนชานเมืองดังกล่าวได้ กล่าวคือ คนจนในชุมชนมีแนวโน้มจะสะท้อนว่าตนมีความรู้สึกมั่นคงในชีวิตมาก เพราะไม่ได้คิดเปรียบเทียบสถานะกับคนที่เหนือกว่า ซึ่งดูเป็นสิ่งที่ไกลห่างเกินไปหรือคิดว่าเป็นไปได้ยากในทางความเป็นจริง แต่กลุ่มคนจนในชุมชนกลับเปรียบเทียบสถานะกับคนที่ยังยากจนกว่าที่อยู่นอกชุมชน หรือเปรียบเทียบกับสถานะของตนในอดีตที่ยากจนกว่าในปัจจุบัน ในขณะที่กลุ่มคนชนชั้นกลางระดับล่างและกลุ่มคนชนชั้นกลางระดับกลาง ในชุมชนซึ่งกลับรายงานว่าตนมีความรู้สึกมั่นคงในชีวิตของตนไม่มากนั้น คนชนชั้นกลางระดับกลางมีแนวโน้มรายงานว่าตนมีความรู้สึกไม่มั่นคงในชีวิตมากเสียยิ่งกว่าคนชนชั้นกลางระดับล่างเสียอีก เหตุผลเป็นเพราะความคาดหวังและมาตรฐานในการดำรงชีวิตของชนชั้นกลางระดับกลางมักสูงกว่าชนชั้นกลางระดับล่างโดยเปรียบเทียบ