พุทธจริยศาสตร์ในวรรณกรรมคำสอนของสุนทรภู่สมเด็จพระมหาสมณเจ้า กรมพระปรมานุชิตชิโนรสและพระยาอนุมานราชธน

Abstract

การศึกษาวัจัยพุทธจริยศาสตร์ในวรรณกรรมคำสอนของสุนทรภู่ สมเด็จพระมหาสมณเจ้า กรมพระปรมานุชิตชิโนรส และพระยาอนุมานราชธน มีวัตถุประสงค์เพื่อศึกษาพุทธจริยศาสตร์ที่ปรากฎในวรรณกรรมคำสอน และเปรียบเทียบหลักปฎิบัติในการดำเนินชีวิตตามหลักพุทธจริยศาสตร์ของสุนทรภู่ สมเด็จพระมหาสมณเจ้า กรมพระปรมานุชิตชิโนรส และพระยาอนุมานราชธน ผลการศึกษาพบว่า (1) พุทธจริยศาสตร์ที่ปรากฎในวรรณกรรมคำสอนของนักประพันธ์ทั้ง 3 ท่าน แบ่งออกเป็น 2 หมวด ประกอบด้วย หมวดที่ 1 ศีลธรรม ซึ่งประกอบด้วย 3 ระดับ ได้แก่ ระดับเบื้องต้น คือเบญจศีล ระดับกลางคือกุศลกรรมบถ 10 และระดับสูงคือมรรคมีองค์ 8 และหมวดที่ 2 จริยธรรม ซึ่งประกอบด้วย 3 ระดับ ได้แก่ ระดับที่ 1 การพัฒนาตน คือธรรมอันทำให้งาม 2 บุคคลหาได้ยาก 2 ธรรมมีอุปการะมาก 2 พระรัตนตรัย 3 ไตรลักษณ์ 3 อิทธิบาท 4 อริยทรัพย์ 7 โลกธรรม 8 ระดับที่ 2 การพัฒนาครอบครัว คือ ฆราวาสธรรม 4 สุขของคฤหัสถ์ 4 ระดับที่ 3 การพัฒนาสังคม คือธรรมคุ้มครองโลก 2 สังคหวัตถุ 4 พรหมวิหาร 4 ทิศ 6 ทศพิธราชธรรม 10 (2) การศึกษาเปรียบเทียบพุทธจริยศาสตร์ที่ปรากฎในวรรณกรรมคำสอนของนักประพันธ์ทั้ง 3 ท่าน โดยภาพรวมมีระดับความถี่แตกต่างกัน ในหมวดศีลธรรม คือ ของสุนทรภู่กับสมเด็จพระมหาสมณเจ้า กรมพระปรมานุชิตชิโนรส มีระดับความถี่น้อยกว่าของพระยาอนุมานราชธน นักประพันธ์ทั้ง 3 ท่าน ให้ความสำคัญกับพุทธจริยศาสตร์ระดับพัฒนาตนและพัฒนาสังคมมากที่สุด ส่วนการเปรียบเทียบหลักปฏิบัติในการดำเนินชีวิตตามหลักพุทธจริยศาสตร์ พบว่า พุทธจริยศาสตร์ระดับเบื้องต้นของพระยาอนุมานราชธนมีความถี่สูงกว่าของสุนทรภู่และสมเด็จพระมหาสมณเจ้า กรมพระปรมานุชิตชิโนรส พุทธจริยศาสตร์ระดับกลางของสุนทรภู่กับสมเด็จพระมหาสมณเจ้า กรมพระปรมานุชิตชิโนรส มีความถี่มากกว่าของพระยาอนุมานราชธน พุทธจริยศาสตร์ระดับสูงปรากฎเฉพาะของสมเด็จพระมหาสมณเจ้า กรมพระปรมานุชิตชิโนรส ในพุทธจริยศาสตร์ระดับพัฒนาตน ระดับพัฒนาครอบครัว และระดับพัฒนาสังคม ของนักประพันธ์ทั้ง 3 ปรากฎความถี่ในระดับสูงเช่นเดียวกัน