รูปแบบ เนื้อหา และวิธีการเทศน์มหาชาติในยุคปัจจุบัน

Abstract

การวิจัยนี้มีวัตถุประสงค์เพื่อศึกษา รูปแบบ เนื้อหา และวิธีการเทศน์มหาชาติในยุคปัจจุบัน และเก็บรวบรวมข้อมูลทางด้านรูปแบบ เนื้อหา และวิธีการเทศน์มหาชาติไว้เป็นมรดกทางวัฒนธรรมของประเทศไทย ประชากรและกลุ่มตัวอย่าง ได้แก่ พระนักเทศน์มหาชาติที่มีชื่อเสียงและมีความชำนาญในการเทศน์ ในเขตภาคกลาง จำนวน 17 รูป และพระที่มีหน้าที่ในการจัดการเทศน์ในเขตกรุงเทพมหานคร จำนวน 14 รูป การเก็บรวบรวมข้อมูล ใช้แบบสัมภาษณ์เชิงลึกและการสังเกต การวิเคราะห์ข้อมูล ใช้วิธีจัดระบบเนื้อหาตามประเด็นสำคัญ นำมาเชื่อมโยงกันแล้วนำเสนอในรูปแบบพรรณนาวิเคราะห์ ผลการวิจัยพบว่า (1) รูปแบบการเทศน์มหาชาติแบ่งเป็น 4 ประเภท คือ รูปแบบการจัดการเทศน์ รูปแบบการนิมนต์พระเทศน์ รูปแบบการจัดสถานที่เทศน์ และรูปแบบการจัดธรรมาสน์เทศน์ รูปแบบการจัดการเทศน์ มี 2 รูปแบบ คือ การจัดการเทศน์แบบเรียงกัณฑ์และแบบประยุกต์ รูปแบบการนิมนต์พระเทศน์ มี 3 รูปแบบ คือ เจ้าอาวาสเป็นผู้นิมนต์ เจ้าอาวาสมอบหมายให้พระที่รับผิดชอบในการเทศน์เป็นผู้นิมนต์ และเจ้าของกัณฑ์เทศน์เป็นผู้นิมนต์ รูปแบบการจัดสถานที่เทศน์ แบ่งเป็น 2 รูปแบบ คือ จัดสถานที่เทศน์ภายนอก และจัดสถานที่เทศน์ภายใน รูปแบบการจัดธรรมาสน์เทศน์ เน้นให้มีการตกแต่งธรรมาสน์เทศน์และที่ตั้งเครื่องกัณฑ์เทศน์ให้ดูเป็นระเบียบเรียบร้อยและสวยงาม (2) เนื้อหาที่ใช้ในการเทศน์มหาชาติ มี 2 ประเภท ได้แก่ เนื้อหาในคัมภีร์จำนวน 13 กัณฑ์ และเนื้อหานอกคัมภีร์ที่เกี่ยวกับชาดกในพระเจ้าสิบชาติ พุทธประวัติ นิทานชาดก นิทานพื้นบ้าน วรรณคดี และคำสอน (3) วิธีการเทศน์มหาชาติแบ่งเป็น 2 ประเภท คือ แบ่งตามท่วงทำนอง และแบ่งตามเนื้อเรื่อง วิธีการเทศน์มหาชาติที่แบ่งตามท่วงทำนอง มี 2 แบบ คือ ทำนองหลวงและทำนองราษฎร์ การเทศน์ทำนองหลวง เป็นการเทศน์ตามเนื้อหาในคัมภีร์ทั้ง 13 กัณฑ์ ส่วนการเทศน์ทำนองราษฎร์เป็นการเทศน์ทำนองแหล่ในเนื้อหา นอกคัมภีร์ วิธีการเทศน์มหาชาติแบ่งตามเนื้อเรื่อง แบ่งเป็น 3 ขั้นตอน คือการเริ่มเรื่อง การดำเนินเรื่อง และการ จบเรื่อง