บทบาทของภาครัฐและผู้มีส่วนเกี่ยวข้องในการส่งเสริมปรัชญาเศรษฐกิจพอเพียงของชุมชน บ้านบางตาแผ่น ตำบลคลองวัว อำเภอเมืองอ่างทอง จังหวัดอ่างทอง

Abstract

การวิจัยครั้งนี้มีวัตถุประสงค์เพื่อ 1) ศึกษาบริบทของชุมชน 2) ศึกษาบทบาทและยุทธวิธีการดำเนินงานของภาครัฐและผู้มีส่วนเกี่ยวข้องในการส่งเสริมปรัชญาเศรษฐกิจพอเพียง และ3) ศึกษาผลสำเร็จที่ชุมชนได้รับ ดำเนินการวิจัยโดยใช้การวิจัยเชิงคุณภาพแบบพหุกรณีศึกษาจากชุมชนบ้านบางตาแผ่น จำนวน 5 กรณีศึกษา เก็บรวบรวมข้อมูลโดยการศึกษาเอกสาร การสังเกต การสัมภาษณ์และการประชุมกลุ่ม วิเคราะห์ข้อมูลโดยการวิเคราะห์เนื้อหา จำแนกชนิดของข้อมูล เปรียบเทียบ และสร้างข้อสรุปแบบอุปนัย ผลการวิจัยสรุปได้ดังนี้ 1) ชุมชนบ้านบางตาแผ่น ในอดีตกับปัจจุบันมีสภาพแตกต่างกันมาก คือ (1) ในช่วงของการบุกเบิกกับการพึ่งพาตนเอง (พ.ศ. 2445-2503) การดำเนินชีวิตเป็นแบบพอเพียง ผลิตเพื่อกินเพื่อใช้ในครอบครัว คนในชุมชนมีอาชีพหลัก คือ การทำนา (2) ช่วงของการเปลี่ยนแปลงชุมชนตำบลคลองวัว (พ.ศ. 2504-2539) การดำเนินชีวิตเป็นแบบผลิตเพื่อการค้ามากขึ้นตามนโยบายรัฐบาล ระยะแรกคนในชุมชนยังมีอาชีพหลัก คือ ทำนา มีการนำเครื่องจักรมาใช้ ใช้สารเคมีในการผลิตมากขึ้น เมื่อมีการตั้งโรงงานอุตสาหกรรม คนหนุ่มสาวออกไปทำงานในโรงงาน ค้าขาย รับจ้าง มากขึ้น คนที่เหลืออยู่ในชุมชนส่วนใหญ่เป็นผู้สูงอายุจึงเปลี่ยนมาทำเกษตรสวนผสมหรือทำอาชีพเสริมอื่นๆ (3) ช่วงหลังเกิดภาวะวิกฤติทางเศรษฐกิจ (พ.ศ. 2540-2558) คนในชุมชนที่ตกงานกลับมาบ้าน ก็มารับจ้าง ปลูกพืชผักสวนครัว ส่วนคนที่ว่างงานผู้ใหญ่บ้านได้ชักชวนให้รวมกลุ่มเพื่อช่วยเหลือกันทำอาชีพที่เหมาะสม โดยจัดอบรมให้ความรู้ทางด้านอาชีพ ทักษะการใช้ชีวิตและการนำหลักปรัชญาเศรษฐกิจพอเพียงปรับใช้ในการดำรงชีวิต 2) บทบาทและยุทธวิธีการดำเนินงานของภาครัฐและผู้มีส่วนเกี่ยวข้องในการส่งเสริมปรัชญาเศรษฐกิจพอเพียงของชุมชนบ้านบางตาแผ่น พบว่า ภาครัฐที่มีบทบาทสำคัญ คือ กระทรวง กรม ที่ทำหน้าที่กำหนดนโยบายและให้การสนับสนุน ยุทธวิธีที่ใช้ คือ เผยแพร่นโยบาย กระตุ้นให้เกิดการตระหนักในการดำเนินชีวิตตามหลักปรัชญาเศรษฐกิจพอเพียง จัดหาต้นแบบ ผู้เชี่ยวชาญ วิทยากร อบรมให้ความรู้เพื่อนำไปสู่การปฏิบัติ ติดตามประเมินผลและให้การเสริมแรง ผู้นำชุมชน เป็นแกนนำสำคัญในการส่งเสริมและสนับสนุนให้คนในชุมชนนำหลักปรัชญาเศรษฐกิจพอเพียงไปประยุกต์ใช้ ยุทธวิธีที่ใช้ คือ วิเคราะห์ชุมชน ติดตามข้อมูลข่าวสารนำมาเผยแพร่ สร้างความตระหนัก กระตุ้นและส่งเสริมให้เกิดการแลกเปลี่ยนเรียนรู้ นำหลักปรัชญาเศรษฐกิจพอเพียงไปใช้ในการดำรงชีวิต และติดตามประเมินผล และสมาชิกในชุมชนเป็นผู้ที่ได้รับการส่งเสริม สนับสนุนจากภาครัฐ ภาคเอกชนและผู้นำชุมชนในรูปแบบต่างๆ แล้วนำความรู้ที่ได้มาประยุกต์ใช้ในการดำเนินชีวิตประจำวัน ยุทธวิธีที่ใช้ คือ การให้ความร่วมมือในโครงการ กิจกรรมต่างๆที่ชุมชนจัดขึ้น 3) ผลสำเร็จที่ชุมชนได้รับ จากวิเคราะห์ สังเคราะห์ตามองค์ประกอบปรัชญาเศรษฐกิจพอเพียง พบว่า (1) ความพอประมาณ ได้แก่ มีการดำเนินชีวิตตามอัตภาพ สามารถพึ่งพาตนเองได้สามารถประมาณตนให้เหมาะกับศักยภาพและสภาพชุมชน มีการบริหารจัดการชุมชนที่พอเหมาะพอดี และใช้เทคโนโลยีที่เหมาะสม (2) ความมีเหตุผล ได้แก่ สร้างระบบกลไกการดำเนินงานโดยกลุ่มสมาชิก ใช้สถานที่อย่างคุ้มค่า จัดโครงการ/กิจกรรมต่างๆ อย่างรอบคอบ ประหยัดทรัพยากรเพื่อลดต้นทุน และจัดสภาพแวดล้อมในชุมชนให้น่าอยู่ (3) มีภูมิคุ้มกันที่ดี ได้แก่ มีผู้นำชุมชนที่เข้มแข็งและภาครัฐให้การส่งเสริม มีการป้องกันความเสี่ยง มีการใช้ภูมิปัญญาท้องถิ่น เป็นชุมชนปลอดยาเสพติดและมีการเชื่อมโยงกันเป็นเครือข่ายชุมชนที่เข็มแข็ง (4) ความรู้ ได้แก่ ผู้นำชุมชนใฝ่หาความรู้อยู่เสมอ สมาชิกในชุมชนสนใจเรียนรู้เรื่องต่างๆ มีปราชญ์ชาวบ้าน/วิทยากรในชุมชน มีศูนย์เรียนรู้ชุมชน และมีการจัดการความรู้ และ (5) คุณธรรม ได้แก่ ดำรงชีวิตตามหลักปรัชญาเศรษฐกิจพอเพียง มีความรับผิดชอบต่อครอบครัวและชุมชน มีความรักสามัคคีกัน มีความเอื้อเฟื้อแบ่งปัน และการมีส่วนร่วมของคนในชุมชนที่เหนียวแน่น